Φοιτητής: Γιώργος Κόλτηρης
Επιβλέπων: Μανώλης Σταυρακάκης
Σχολή: ΕΜΠ, 2023
Η εργασία εξετάζει την αρχιτεκτονική υπό το πρίσμα της υπόσκαφης κατοίκησης, δηλαδή τις καταασκευές που είναι εν μέρει ή εξ ολοκλήρου χτισμένες εντός του εδάφους. Ξεκινώντας από τη θεμελιώδη έννοια της κατοίκησης, διερευνάται η διαφορά μεταξύ «οικίας» και «οίκου», καθώς και η σχέση του ανθρώπου με τον χώρο. Στο πρώτο μέρος, η έρευνα επικεντρώνεται στα αρχέτυπα της κατοίκησης, όπως το σπήλαιο και η πρωτόγονη καλύβα. Το σπήλαιο θεωρείται ως η πρώτη μορφή καταφυγίου, ενώ η καλύβα αναγνωρίζεται ως το αρχιτεκτονικό πρότυπο της ανθρώπινης κατοίκησης και ιστορικές αναφορές σε φιλοσόφους και αρχιτέκτονες, όπως ο Heidegger, ο Βιτρούβιος και ο Laugier, αναδεικνύουν διαφορετικές προσεγγίσεις σχετικά με την έννοια της αρχέτυπης κατοικίας. Στο δεύτερο μέρος, εξετάζεται η σχέση κατασκευής και εδάφους, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο η υπόσκαφη αρχιτεκτονική ενσωματώνεται στο τοπίο. Παρουσιάζονται παραδείγματα υπόσκαφων οικισμών σε όλο τον κόσμο, όπως η Καππαδοκία, η Σαντορίνη και η Ματέρα, και γίνεται προσπάθεια κατηγοριοποίησής τους με βάση τη γεωμορφολογία του εδάφους και τη μέθοδο κατασκευής. Επιπλέον, αναλύεται η έννοια της «ανώνυμης αρχιτεκτονικής», δηλαδή της αρχιτεκτονικής που προκύπτει από τις ανάγκες των κατοίκων και όχι από προκαθορισμένα σχέδια. Στο τρίτο μέρος, η εργασία επικεντρώνεται στην ανάλυση συγκεκριμένων υπόσκαφων οικισμών με βάσει τρεις γενικευμένες κατηγορίες, λαξευμένοι σε γκρεμούς, σε επικλινή εδάφη ή εξ ολοκλήρου υπό του εδάφους. Κάθε τύπος παρουσιάζεται με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εξετάζοντας την λειτουργικότητα, τη προσαρμογή στο φυσικό περιβάλλον και τις πολιτιστικές επιρροές. Η εργασία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η υπόσκαφη κατοίκηση δεν είναι μόνο μια αρχαία πρακτική. Αντιθέτως, παραμένει επίκαιρη, καθώς προσφέρει λύσεις που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα, την εξοικονόμηση ενέργειας και την αρμονική ενσωμάτωση της κατασκευής στο περιβάλλον.
