Ερευνητική: Μελετώντας
τον εγκλεισμό: η περίπτωση της φυλακής και της αρχιτεκτονικής σωφρονιστικών
ιδρυμάτων
Φοιτήτρια: Άρτεμις Παπακώστα
Επιβλέπων: Κωνσταντίνος Ιωαννίδης
Σχολή: ΑΠΘ, 2022
Ο
εγκλεισμός αποτελεί μία έννοια που απασχολεί τον άνθρωπο από την απαρχή της
οργάνωσής του σε κοινωνίες. Χρησιμοποιείται συχνότερα σαν τιμωρία, σαν συνέπεια
της παράβασης των κανόνων που διέπουν κάθε οργανωμένη κοινωνία. Παρόλα αυτά,
είναι μια κατάσταση που βιώνεται από ένα μικρό μέρος του συνόλου. Ο εγκλεισμός,
για τους περισσότερους, είναι μια έννοια μακρινή και θολή, καθώς δεν μας
επηρεάζει άμεσα. Επηρεάζει τους φυλακισμένους και τους ψυχικά ασταθείς
ανθρώπους, οι οποίοι εξοβελίζονται από το κοινωνικό σύνολο, χωρίς ιδιαίτερη
σκέψη για το που πηγαίνουν ή τι αυτό συνεπάγεται.
Αυτό έμελλε να αλλάξει με την πανδημία που
ξεκίνησε το 2019. Ξαφνικά, όλοι βίωσαν τον εγκλεισμό, άλλοι για μεγαλύτερα
διαστήματα, άλλοι πιο έντονα, αλλά όλοι αντιλήφθηκαν τι σημαίνει να είσαι
απομονωμένος και περιορισμένος. Η κατάσταση αυτή, οδήγησε την γράφουσα στην
ανάγκη να εξερευνήσει την κατάσταση του εγκλεισμού, εκεί όπου υπάρχει πιο
έντονα : στις φυλακές.
Η
παρούσα ερευνητική εργασία, απαρτίζεται από δύο μέρη: στο πρώτο, διερευνά την
έννοια του εγκλεισμού, ψάχνοντας την αρχή της αλλά και τις συνιστώσες που την
επηρεάζουν. Χρησιμοποιεί την έρευνα στους τομείς της φιλοσοφίας, της
κοινωνιολογίας, της εγκληματολογίας αλλά και της ψυχολογίας, για να αντιληφθεί
το φαινόμενο καλύτερα, αλλά και τις συνέπειές του στο άτομο. Ερευνά επίσης, την
ιστορία του και την εξέλιξή του στους αιώνες, παρατηρώντας πως κάθε κοινωνία
αντιμετωπίζει το φαινόμενο αυτό. Για να το πετύχει αυτό, εστιάζει στις φυλακές,
τους κατεξοχήν χώρους εγκλεισμού. Επιπρόσθετα, προσπαθεί να κατανοήσει τις
έννοιες της ποινής και της τιμωρίας, σε σχέση με την φυλακή. Στο δεύτερο μέρος,
χρησιμοποιεί την επιστήμη της αρχιτεκτονικής, για να μελετήσει τις χωρικές
ποιότητες των χώρων που ασκείται ο εγκλεισμός : τις φυλακές. Μελετά τα βασικά
χαρακτηριστικά μιας τυπικής φυλακής, τους τρόπους σχεδιασμού της, αλλά και το
πως αυτοί μεταλλάσσονται με τα χρόνια. Διερευνά το πως ο χώρος επηρεάζει τους
χρήστες, πως ο σχεδιασμός μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία των φυλακισμένων
και πως μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη της επανόρθωσης και της αποκατάστασης,
που είναι οι βασικοί στόχοι της φυλάκισης στις πολιτισμένες κοινωνίες που
ασπάζονται την επανορθωτική δικαιοσύνη. Για να το πετύχει αυτό χρησιμοποιεί
case studies τυπικών φυλακών πριν τον 20ο αιώνα, φυλακών new generation,
φυλακών του 21ου αιώνα αλλά και case studies διαγωνισμών μελλοντικών φυλακών.
Μέσα από αυτή τη μελέτη , προσπαθεί να βρει ποια σχεδιαστική προσέγγιση είναι η
πιο αποδοτική, που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και το ίδιο το άτομο, αλλά
ταυτόχρονα αποδίδει την ποινή που επιβλήθηκε στον παραβάτη.
Στόχος της εργασίας είναι η κατάδειξη της
ανάγκης για περισσότερη σκέψη, όσων αφορά τους χώρους των φυλακών, ώστε να μην χρησιμεύουν
ως χώροι αποθήκευσης ανθρώπων, αλλά ως χώροι επανόρθωσης του λάθους του
παραβάτη, χρησιμοποιώντας τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ως εργαλείο επίτευξης
αυτού.
