Τίτλος: Η έννοια του συλλογικού στην αρχιτεκτονική
Υπότιτλος: Η περίπτωση της κατοικίας
Φοιτήτρια: Αναστασία Βυθούλκα
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Βασιλική Πετρίδου
Σχολή: Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών
Ιούνιος 2017
Η έννοια του συλλογικού στην αρχιτεκτονική συναντάται πολύ συχνά όμως
ενέχει πολλές αμφισημίες. Αφορά καταρχάς τον τρόπο κατοίκησης που
προτείνει ο αρχιτέκτονας, την κοινωνική ομάδα στην οποία απευθύνεται
κάποιο κτίριο, τη διαδικασία του ίδιου του σχεδιασμού ή την υλοποίηση
του έργου. Στην πραγματικότητα, ειδικά στην περίπτωση της κατοίκησης,
αναφέρεται στην πρόθεση του αρχιτέκτονα, και αυτό είναι πολλές φορές ένα
σημείο το οποίο παρερμηνεύεται.
Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η μελέτη της έννοιας της συλλογικής
κατοίκησης, εξετάζοντας τις ερμηνείες που της έχουν αποδώσει, καθώς και
τους παράγοντες απ’τους οποίους εξαρτάται. Θα αναφερθώ στη σχέση του
ατομικού με το συλλογικό και το πώς αυτή εκφράζεται στη διάρθρωση
κοινόχρηστων-ιδιωτικών χώρων και την επίδραση της κατοίκησης στο
σχεδιασμένο οικιστικό περιβάλλον. Το πώς δηλαδή, η καθημερινότητα των
κατοίκων αλλά και η ταυτότητά τους, είτε κοινωνική είτε πολιτισμική,
επιδρά και μετασχηματίζει το σχεδιασμένο περιβάλλον.
Θα εξετάσω διαφορετικά παραδείγματα κατοικιών, όπου η συλλογικότητα
εμφανίζεται ως κύριο χαρακτηριστικό τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην
καθημερινότητα των κατοίκων. Ξεκινώ την ανάλυσή μου απ’την κοινοτική
κατοικία, ως ένα μοντέλο που σχεδιάστηκε για να στεγάσει μια επικείμενη
συλλογική καθημερινότητα στη Σοβιετική Ένωση. Προχωρώντας, η κοινωνική
κατοικία, όπως εκφράστηκε με τη δομή της πολυκατοικίας απ’τη μοντέρνα
αρχιτεκτονική, διαφέρει αρκετά απ’την προηγούμενη περίπτωση αλλά, ειδικά
εστιάζοντας στις εργατικές και προσφυγικές πολυκατοικίες, παρουσιάζει
ενδιαφέρον στον τρόπο που μια συλλογική ταυτότητα επηρεάζει τη συνύπαρξη
σε ένα κοινό περιβάλλον. Τέλος, αναφέρομαι στο συμμετοχικό σχεδιασμό ως
μια διαδικασία που εμπλέκοντας τους κατοίκους στη διαδικασία του
σχεδιασμού επιχειρεί να εντάξει τις ανάγκες τους στη σχεδίαση του
χώρου. Πιο συγκεκριμένα, εστιάζω στο SAAL, μια ευρεία συμμετοχική
διαδικασία στην Πορτογαλία, η οποία αποσκοπούσε στη στέγαση οικονομικά
ασθενέστερων κοινοτήτων μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού. Επιπλέον,
αναφέρομαι, στις ουτοπικές προτάσεις που κινούνται στη λογική της
συλλογικής κατοίκησης μιας και σε αυτές, το κοινωνικό μοντέλο που
προτείνουν σχετίζεται άμεσα με την αρχιτεκτονική πρόταση.
Τέλος, θα σχολιάσω ορισμένα παραδείγματα συγκροτημάτων κατοικίας, στα
οποία πρόθεση του αρχιτέκτονα αποτελεί η επίτευξη μιας συλλογικής
συνύπαρξης των κατοίκων, διαφορετικά εννοούμενης σε κάθε περίπτωση,
εξετάζοντας τις σχεδιαστικές μεθόδους που ακολούθησαν για να το
πετύχουν. Η ανάλυση των συγκεκριμένων παραδειγμάτων, εστιάζει κυρίως
στην κυκλοφορία και στη σχέση κοινόχρηστων- ιδιωτικών ή/και
δημόσιων-ιδιωτικών χώρων.
