Υπότιτλος: Η θεωρία πριν την πράξη
Φοιτητής: Χρήστος Προκοπίου
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Αλκμήνη Πάκα
Σχολή: Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΑΠΘ
Σεπτέμβριος 2016
Ο κύριος στόχος της ερευνητικής εργασίας είναι η προσθήκη της κλίμακας
του αστικού σχεδιασμού στο γενικό προγραμματισμό της Καλαμάτας.
Προσπαθεί να αναλύσει και να διαπραγματευτεί την εξέλιξη των παραγόντων
που θα μπορούσαν να επιδράσουν καταλυτικά στο σχεδιασμό επεμβάσεων
τέτοιας κλίμακας στην πόλη. Αποτελείται από δύο μέρη: την παρατήρηση και
την ανάγνωση της υφιστάμενης κατάστασης από διαφορετικές οπτικές γωνίες
και την επανεξέταση του συνόλου των μελλοντικών ενεργειών που στοχεύουν
να διαμορφώσουν τη μελλοντική της εικόνα.
Το έναυσμα ήταν η παρατήρηση των αντιθέσεων, το πλούσιο υπόβαθρό, το
μικρό μέγεθός και το γεγονός ότι γίνονται προσπάθειες για εξέλιξη. Αυτό
γίνεται εμφανές μέσα από μία σειρά προγραμματικών και επεμβάσεων που
αλλάζουν σταδιακά την εικόνα της πόλης. Μία σειρά σχεδίων και μελετών
που έχουν πραγματοποιηθεί βοήθησαν στην αρχική εξέταση αυτών των
χαρακτηριστικών.
Η εργασία αυτή εξετάζει την πορεία αυτής της πόλης από τα μέσα του 19ου
αιώνα μέχρι το 2011, τις αιτίες ανάπτυξης και τους τρόπους εξέλιξης μέσα
από μία σειρά ντοκουμέντων. Κάνει μία περιγραφή των ρυθμιστικών και
πολεοδομικών σχεδίων που έχουν εκπονηθεί σε επίπεδο πόλης και άλλων
σχεδίων σε επίπεδο περιφέρειας και χώρας.
Αυτή η ανάλυση έχει σκοπό να διατυπώσει τους στόχους, τις ευκαιρίες, τις
προτεραιότητες και τις κατευθυντήριες για την Καλαμάτα. Γίνεται μία
παράθεση των διαφορετικών κλιμάκων σχεδιασμού για αυτή την πόλη, από τις
μεγαλύτερες μέχρι και την κλίμακα του αστικού σχεδιασμού. Προσπαθεί να
προχωρήσει τις προτάσεις των μελετών που έχουν υλοποιηθεί σε μικρότερες
κλίμακες παρατηρώντας τα θετικά και τα αρνητικά και να καλύψει τα κενά,
που παρουσιάζονται λόγω της συνεχούς εναλλαγής των αναγκών, της εξέλιξης
της οικονομίας και της τεχνολογίας.
Αρχικά, επισημαίνονται κάποιες πληροφορίες για το ιστορικό, το
πολιτιστικό και το αρχιτεκτονικό υπόβαθρο της περιοχής, για το ανάγλυφο,
το φυσικό περιβάλλον και την αστική δομή της. Στη συνέχεια,
παραθέτονται τα σχέδια που έχουν γίνει για αυτή την πόλη, αναλύονται σε
τομείς, με έμφαση στην υπόδειξη κατευθυντηρίων για το σχεδιασμό στην
κλίμακα του αστικού, μαζί με συγκεκριμένους προβληματισμούς που έχουν
κατα διαστήματα σημειωθεί. Τέλος, προτείνονται οι στόχοι, οι ευκαιρίες
και οι επεμβάσεις που έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την πόλη,
έχοντας απαρχές στο υλικό που έχει συλλεχθεί από τα σχέδια.
Αυτή η παράθεση κεφαλαίων δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να
διακρίνει το υπόβαθρο αυτής της πόλης και να ενημερωθεί για τους
στόχους που αφορούν την εξέλιξη της. Πιο αναλυτικά, ο αναγνώστης έχει
την ευκαιρία να αντιληφθεί τη χωρική ενότητα αυτής της πόλης και να τον
πληροφορήσει για την εξέλιξη των σημαντικότερων τομέων της και να
παρατηρήσει την εξέλιξη της μέσα από μία σειρά θεσμοθετημένων πλαισίων,
υπό το πρίσμα των τομέων του αστικού, της οικονομίας, της διοίκησης και
της κοινωνίας, δηλαδή μέσα από τομείς που είναι διακριτοί μέσα στην
πόλη, γιατί αφορούν την καθημερινή ζωή και την εικόνα της περιοχής. Στη
συνέχεια, να τον βοηθήσει να διαμορφώσει ολοκληρωμένη άποψη μέσα από
τους προβληματισμούς για την εξέλιξη των παραπάνω τομέων στην πόλη που
έχουν δημοσιευτεί και μέσα από τη συνολική άποψη που θα έχει
διαμορφώσει, να μπορεί να κρίνει την στόχευση αυτής της εργασίας μέσα
από το σύνολο κατευθυντηρίων που προτείνεται. Μέσα σε αυτή την ανάλυση,
επισημαίνεται ο παράγοντας της βιωσιμότητας και βασικές αρχές του
περιβαλλοντικού σχεδιασμού.
Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει αυτή η εργασία είναι να βελτιώσει
κάποια σημεία των προτάσεων, να επεκτείνει ή να καταργήσει κάποια άλλα,
να προσθέσει στόχους, ευκαιρίες και να προτείνει επεμβάσεις στην πόλη
κάνοντας μία προσπάθεια να προχωρήσει τις προτάσεις των μελετών που
έχουν υλοποιηθεί σε μικρότερες κλίμακες παρατηρώντας τα θετικά και τα
αρνητικά και να καλύψει τα κενά τους, που παρουσιάζονται υπό το πρίσμα
της συνεχούς εναλλαγής των αναγκών, της εξέλιξης της οικονομίας και της
τεχνολογίας. Όλα αυτά έχουν δύο σταθερές μεταβλητές: τον παράγοντα της
βιωσιμότητας και την περιβαλλοντική ευαισθησία.
Η έρευνα ξεκίνησε με την πληροφόρηση για αυτή την πόλη. Αφορούσε την
ιστορία της, την πολιτιστική και αρχιτεκτονική της κληρονομιά και τη
σημασία που είχε όλα τα χρόνια σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές
επίπεδο. Ακολούθησε, η επιτόπια παρατήρηση, με βασικό γνώμονα τον τομέα
του αστικού σχεδιασμού και η δημιουργία ενός διαγράμματος με τα στοιχεία
που θεωρήθηκαν δυνάμεις, αδυναμίες και ευκαιρίες και η μελέτη των
σχεδίων, των πρωτοβουλιών και των γεγονότων που τη διαμόρφωσαν και την
όρισαν. Συνεχίστηκε με τη μελέτη θεωρητικών κειμένων του πολεοδομικού
και του αστικού σχεδιασμού και στα πλαίσια της βιβλιογραφικής έρευνας
έγινε η ανάλυση παραδειγμάτων για άλλες πόλεις είτε ίδιας είτε
μεγαλύτερης έκτασης και εμβέλειας τα οποία δεν παρατίθενται. Τέλος, ήταν
ο χωρισμός σε τομείς, οι οποίοι μπορούσαν να είναι το εργαλείο για την
παράθεση της πληροφορίας και των απόψεων, και θα οδηγούσαν εύκολα στη
χάραξη κατευθυντηρίων και η διατύπωση της προτεινόμενης στρατηγικής.
Ο αστικός σχεδιασμός κάνει σύγκλιση πολεοδομίας με αρχιτεκτονική. Η
αρχιτεκτονική δεν μπορεί να φανεί χωρίς την πολεοδομία και αντίστροφα.
Είναι το μεταίχμιο μεταξύ των δύο κλιμάκων σχεδιασμού, χρησιμοποιώντας
αρχές και από τις δύο. Η πόλη είναι η αρχιτεκτονική, οι υφές, τα υλικά
και τα χαρακτηριστικά του φυσικού τοπίου, δηλαδή χαρακτηριστικά που
πρέπει να αξιοποιηθούν στις επεμβάσεις αστικού σχεδιασμού ώστε να
ολοκληρώσουν το σχεδιασμό μίας πόλης με σκοπό να της προσδώσουν
συνεκτικά στοιχεία.
Η εργασία αυτή καταδεικνύει ένα συγκεκριμένο όραμα για την Καλαμάτα.
Μέσα από την ανάλυση των μελετών και της υπάρχουσας κατάστασης παραθέτει
κατευθυντήριες για το τελικό στάδιο διαμόρφωσης της πόλης, το οποίο
είναι ο αστικός σχεδιασμός, με σκοπό να αναδείξει όλα τις δυνάμεις και
τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για την εκπλήρωση των στόχων.
Η ανάλυση των τομέων του αστικού σχεδιασμού είναι για την κατάδειξη των
στρατηγικών της πόλης και για τελική πρόταση των εστιασμένων επεμβάσεων
της κλίμακας αυτής. Γίνεται μία αποκρυστάλλωση της πληροφορίας, με σκοπό
να αναλυθεί σε βασικά μέρη. Τα μέρη αυτά θα πρέπει να αναδειχθούν και
να χρησιμοποιηθούν στις επεμβάσεις.
Είναι εμφανή τα τέσσερα σημαντικότερα σημεία της πόλης. Το Ιστορικό
Κέντρο, την οδό Αριστομένους, το παραλιακό μέτωπο και τον ποταμό
Νέδοντας. Είναι τα πιο “σημαντικά” σημεία της πόλης, με την έννοια ότι
αποτελούν κέντρα, ορίζουν περιοχές και αναπτύσσουν λειτουργίες από την
αρχή σχεδόν της δημιουργίας της. Οι επεμβάσεις θα πρέπει να ξεκινήσουν
από αυτά και με γνώμονα την άποψη ότι ο αστικός σχεδιασμός παράγει
πολεοδομία με αρχιτεκτονική, παράλληλα με τις προτεραιότητες και τους
στόχους των σχεδίων, να επιτευχθεί η αρχή για η συνολική διαμόρφωση της
εικόνας της Καλαμάτας.
