Τίτλος:
Συμπεριφορική Ύλη (Behavioural Matter)
Φοιτήτρια:
Μαλέα Βιβή
Επιβλέπουσα
Καθηγήτρια: Βογιατζάκη Μαρία
Σχολή: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης | Ιούνιος
2018
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εικόνα που μας πολιορκεί από παντού στη σύγχρονη υπερ-ανθρωπιστική κοινωνία, μιας ανυπότακτης φύσης την οποία προσπαθεί να τιθασεύσει η ορθολογική ανθρωπότητα, έχει οδηγήσει στην εξύμνηση της ναρκισσιστικής ανθρωποτεχνικής και έχει κληροδοτήσει ένα νέο είδος πλανητικής κατάστασης, που αποτελεί δείκτη της περιβαλλοντικής βίας που ασκεί η νεωτερικότητα σε όλο το εύρος του πλανήτη. Πρόκειται για μια πολυεπίπεδη, ασύμμετρη βία που μπορεί να αφανίσει τόσο τη ζωή όσο και την ανόργανη ύλη - απότομα ή και σταδιακά. Η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει τέτοια καταλυτική επίδραση στον φυσικό κόσμο, ώστε ο άνθρωπος, εξελίσσεται πλέον σε γεωλογικό παράγοντα, και ως εκ τούτου, κάνουμε λόγο για μια νέα γεωλογική περίοδο, το Ανθρωπόκαινο. Η επίδραση στην αρχιτεκτονική δημιουργία είναι άμεση, αφού αποτελεί τον απόγονο μιας αποπροσανατολισμένης παγκόσμιας δραστηριότητας. Η διασφάλισή της κρίνεται πιο σημαντική από ποτέ και η αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων με εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης τόσο της φύσης όσο και της ζωής - έμβιας και άβιας - αποτελεί επιτακτική ανάγκη.
Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητη μια πιο ολιστική αντιμετώπιση των πραγμάτων, στην οποία τεχνολογίες που έχουν ως βάση τη μεταβλητότητα και τα ζωντανά υλικά συνενώνονται με τη συστημική προσέγγιση και με μια ανοικτού-τύπου εξελικτική σχεδιαστική διαδικασία, που ενσωματώνει τις φυσικές διεργασίες. Μια αντιμετώπιση στην οποία η ύλη κατανοείται με όρους ροής πληροφορίας και κατ’ επέκταση συνεχώς μεταβαλλόμενων στοιχείων που υποδεικνύουν ριζικά νέους όρους διαχείρισης των υλικών. Η ύλη αποκτά πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στην παραγωγή αρχιτεκτονικής, καθώς αποτελεί μέρος του συνθετικού προβλήματος και όχι μια εκ των υστέρων διαδικασία. Είναι ενεργή, είναι ζωντανή, είναι μια συμπεριφορική ύλη. Η συμπεριφορική ύλη διερευνά τον τρόπο με τον οποίο μη γραμμικές σχεδιαστικές διαδικασίες μπορούν να ενορχηστρωθούν, ώστε να παράγουν προσωρινή αρχιτεκτονική με συγκεκριμένο κύκλο ζωής. Τέτοιες διαδικασίες απαντώνται στη φύση, η οποία με τη σειρά της αποτελεί το βασικό μέσο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων. Όχι, όμως, με τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ως έμπνευση ή ως μίμηση. Αυτή τη φορά επιχειρείται μια εναλλακτική κατανόηση της φύσης, που, εκτός από την επιστημονική, αποκτά και φιλοσοφική, κοινωνική, ηθική διάσταση, που ανοίγει νέους ορίζοντες στην αρχιτεκτονική σκέψη με την ενσωμάτωση στις θεωρήσεις της ανθρώπινων και μη-ανθρώπινων παραγόντων, δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα, στην οποία ενισχύεται η συμβιωτική διάσταση του παραγόμενου «αντικειμένου» με το περιβάλλον του, δημιουργώντας μια νέα υβριδική κατάσταση που οδηγεί σε δομές όχι μόνο εμπνευσμένες, αλλά και κατασκευασμένες από την ίδια τη φύση, που συμπεριφέρονται ως ζωντανοί οργανισμοί.
Επιχειρείται, λοιπόν, μια διεπιστημονική προσέγγιση στον τρόπο παραγωγής της αρχιτεκτονικής, αφού το ενδιαφέρον των αρχιτεκτόνων επικεντρώνεται στην εσωτερική βιολογική δομή, τη μοριακή δομή, δείχνοντας τον θαυμασμό προς το φυσικό, το έμβιο, το ζωντανό. Η προσέγγιση αυτή ξεκινά από τη μικρή κλίμακα ως ζωντανή-συμπεριφορική ύλη και φιλοδοξεί να καταστεί υλοποιήσιμη και στην κλίμακα των πόλεων.
Το ερώτημα που τίθεται πλέον, είναι το πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο στην πραγματικότητα με υπαρκτά, ρεαλιστικά δεδομένα. Πώς αυτή η διευρυμένη έννοια της ύλης μπορεί να επηρεάσει την αρχιτεκτονική; Με ποιον τρόπο η φύση μπορεί να αποτελέσει η ίδια ένα λειτουργικό σύστημα που να αναπτύσσει συνδέσεις μεταξύ ανόμοιων σωμάτων; Πόσο δυναμικά μπορεί να ενσωματωθεί η τεχνολογία στη νέα αυτή συνθήκη;
Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής εργασίας που ακολουθεί, σκιαγραφείται μια αλυσιδωτή διαδικασία για την δημιουργία αρχιτεκτονικής, που έχει ως αφετηρία τις σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις υπό το πρίσμα της μη ανθρωποκεντρικής ή μάλλον μετα-ανθρώπινης τάσης και, επανεξετάζοντας έννοιες όπως οι πεδιακές συνθήκες και η φύση, καταλήγει στη δημιουργία μιας ζωντανής αρχιτεκτονικής και στον αντίκτυπο που αυτή έχει στην κοινωνική πραγματικότητα. Παρά τα περιβαλλοντικά οφέλη που προσφέρει, γίνεται μια προσπάθεια εντοπισμού αντικατοπτρισμών της σε καίρια θέματα που αφορούν την τρέχουσα κατάσταση και, ως εκ τούτου, εγείρει ηθικά διλήμματα και βαθύτερους προβληματισμούς σχετικά με το τί εν τέλει είναι αυτό που σήμερα χαρακτηρίζεται ως «ζωντανό».
Μήπως τελικά χρειάζεται μια διαφορετική ερμηνεία στο ζωντανό και κατ’ επέκταση στην ίδια τη ζωή;
