Ερευνητική εργασία: Το νέο πρότυπο: Αναζητώντας την αίσθηση της οικειότητα σε κατοικίες του μοντέρνου κινήματος
Φοιτητές: Αθηνά Μεντεσίδου, Δημοσθένης Σάκκος
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Μαρία Δούση
Πανεπιστήμιο: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης | 2015
Το μοντέρνο κίνημα με τον
ρηξικέλευθο χαρακτήρα του αποτέλεσε τομή στην ιστορία της αρχιτεκτονικής. Οι
καινοτόμες σχεδιαστικές και κατασκευαστικές λύσεις, η μορφολογική καθαρότητα
και ο εμφατικός συσχετισμός με την λειτουργικότητα, διέκοψε την τυπολογική παράδοση
του παρελθόντος. Η λογική αναγκαιότητα και η αιτιακή σχέση ανάμεσα στην σύνθεση
και την χρήση αποτελεί κύριο στοιχείο των μοντέρνων κτιρίων.
Εξετάζοντας
τα κτίρια του μοντέρνου κινήματος υπό το
πρίσμα της θεωρίας του Singfried Giedon, οι επιλογές των μοντερνιστών
αρχιτεκτόνων σε επίπεδο δομημένου χώρου, μπορούν να θεωρηθούν απόλυτα
ορθές. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία, το πρωταρχικό καθήκον της
αρχιτεκτονικής
πρέπει να αποσκοπεί στην ερμηνεία και παρουσίαση ενός τρόπου ζωής
έγκυρου και
εναρμονισμένου με την εκάστοτε εποχή. Έτσι, τα μοντέρνα κτίρια κατά τον
αρχικό
σχεδιασμό τους, ήταν σε θέση να καλύψουν
κατά τον βέλτιστο τρόπο, της μαζικές
ανάγκες ολόκληρων πληθυσμιακών μαζών.
Ωστόσο, στον αντίποδα βρίσκεται
η άποψη του Heidegger, όπου και αναφέρεται
ότι ο τρόπος ζωής πρέπει να είναι αποτέλεσμα της κριτικής διεργασίας του εγώ
του ατόμου και της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας. Για τον Heidegger, oι
υπερ-απλοποιημένες αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, βασισμένες αποκλειστικά
στην στενή λειτουργικότητα και η εγκεφαλική καθολική αντιμετώπιση του
σχεδιασμού, εκτοπίζουν τις επιθυμίες του
χρήστη. Θεωρείται ότι από την εποχή του φονξιοναλισμού, η έννοια του κατοικείν
συνδέεται μονάχα με την έννοια του χτίζειν, αφήνοντας έξω το «είναι» του χρήστη
και παραγκωνίζοντας την σπουδαιότητα του βιώματος. Για τους κριτές της
μοντέρνας αρχιτεκτονικής, τα περισσότερα σύγχρονα κτίρια αντιμετωπίζονται απλά
ως κατοικήσιμες δομές που μας προστατεύουν από τα στοιχεία της φύσης αλλά δεν
σχετίζονται με την διαφορετικότητα του καθένα. Παράλληλα υποστηρίζεται ότι
ορίζουν ένα απόλυτα άκαμπτο εχθρικό πλαίσιο για την προσαρμογή του χώρου σε
αυτή την διαφορετικότητα. Για τους
κριτές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, η κατανόηση και ανάλυση των χρήσεων δεν
είναι πάντα εύκολο εγχείρημα αλλά μεταβάλλονται ανάλογα τον χρήστη κάθε στιγμή.
Θεωρείται ότι οι προδιαγραφές που προκύπτουν
δεν είναι κάτι άλλο παρά
μονοσήμαντες χρήσεις, που αντιβαίνουν
στη φύση της πραγματικής λειτουργίας. Έτσι η ύπαρξη ενός αυστηρά καθορισμένου
και πλήρως καθοριστικού κτιριολογικού προγράμματος είναι άκαμπτη, μονοσήμαντη
και δεν μπορεί να περιγράψει τις πραγματικές βιωμένες ανάγκες του ατόμου.
Το μοντέρνο κίνημα, αποτέλεσε τομή στην ιστορία της αρχιτεκτονικής. Στα
έργα του τέθηκε σε ιδιαίτερη προσοχή η λειτουργικότητα και η εξασφάλιση των
βέλτιστων συνθηκών κατοίκησης. Ωστόσο παρά τον καθολικό παγκόσμιο χαρακτήρα
του, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα ομοιογενές μορφολογικό κίνημα.
Περισσότερο μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν ένα εργαλείο που προσαρμόζονταν
ανάλογα τις ανάγκες. Αυτή η ανομοιογένεια που χαρακτηρίζει μορφολογικά το
μοντέρνο κίνημα, συναντάται και στην μελέτη
του ζητήματος της οικειότητας. Έτσι σε πολλές κατοικίες η αίσθηση αυτή συναντάται και είναι ανεξάρτητη από την
μορφολογική οργάνωση του χώρου, ενώ σε
άλλες περιπτώσεις, έχουν παραχθεί ανοίκειοι, απόλυτοι χώροι. Ωστόσο η
ουδετερότητα που χαρακτηρίζει τα έργα του μοντερνισμού, καθιστά ικανή την μετατροπή
και την εξασφάλιση των παραγόντων που σχετίζονται με την αίσθηση της
οικειότητας, χωρίς να μεταβληθεί η ουσία του χώρου.
Το ζήτημα της αναζήτησης της οικειότητας σε μοντέρνες κατοικίες, αποτέλεσε το θέμα της ερευνητικής εργασίας: Το νέο πρότυπο… Αναζητώντας την αίσθηση της οικειότητας σε κατοικίες τριών μοντέρνων αρχιτεκτόνων, που εκπονήθηκε από τους Μεντεσίδου Αθηνά και Σάκκο Δημοσθένη το 2015 στο τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών του Α.Π.Θ.. Επιβλέπουσα της συγκεκριμένης εργασίας είναι η επίκ. καθηγήτρια Μαρία Δούση. Το θέμα της έρευνας επικεντρώθηκε αφενός στην αναζήτηση και εξεύρεση όλων εκείνων των παραγόντων που επιδρούν στην αίσθηση της οικειότητας στο εσωτερικό ενός χώρου και ιδιαίτερα μίας κατοικίας, ανεξάρτητα από την μορφολογική οργάνωση και το στυλ του κάθε χώρου. Αφετέρου δε εξετάστηκε, μελετώντας διαχρονικά το έργο τριών μοντέρνων αρχιτεκτόνων, το κατά πόσο συναντάται αυτή η αίσθηση σε κατοικίες της μοντέρνας αρχιτεκτονικής.
