Ερευνητική: Η «κατοίκηση» του τοίχου: από το poché στις σύγχρονες
αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις
Φοιτήτρια: Αθηνά Μπαντή
Επιβλέπουσα: Δήμητρα Χατζησάββα
Σχολή: Πολυτεχνείο Κρήτης, 2021
Η ερευνητική εργασία επιχειρεί την διερεύνηση
της έννοιας του τοίχου ως μιας πυκνής συνθήκης του ορίου στον αρχιτεκτονικό
χώρο. Εστιάζει στην αναγνώριση και την
ανάδειξη του τοίχου και των διαφορετικών ερμηνειών του στην συνθετική
διαδικασία αντιμετωπίζοντάς τον όχι απλά ως δομικό στοιχείο αλλά ως ρυθμιστή
της χωρικής δυνατότητας κατοίκησης. Ειδικότερα, η έρευνα δομείται σε πέντε ενότητες
όπου αναλύεται μέσω της παράθεσης παραδειγμάτων και θεωριών ο εκάστοτε ρόλος
του τοίχου σε διαφορετικές χρονικές περιόδους.
Η πρώτη
ενότητα, εκκινεί με αφετηρία την αποσαφήνιση του όρου poché κατά τον 19ο αιώνα, με έμφαση
στην διττή του σημασία ως κενό και ταυτόχρονα πλήρες.
Στη δεύτερη ενότητα, διερευνάται η θέση του poché στο Μοντέρνο Κίνημα,
όπου η αποδέσμευση της μορφής από την κατασκευή αντικαθιστά το πυκνό poché με
το κενό όριο των curtain walls. H σημασία
του τοίχου ελαχιστοποιείται, αλλά επανακτά την καλλιτεχνική της αξία ως τοίχος-αντικείμενο
στα έργα του Mies van de Rohe.
Στην συνέχεια, μέσω της διδασκαλίας και του έργου του Louis Kahn, η
πυκνότητα της κατασκευής επανέρχεται και ανανοηματοδοτείται μέσω των κενών
κατασκευαστικών δομών (hollow stones)
και της αναδίπλωσης και του διπλασιασμού του τοίχου.
Στην τρίτη ενότητα, το poché
και κατ’ επέκταση ο τοίχος, μελετάται στην μεταμοντέρνα κατάσταση όπου ασκείται
κριτική στο Μοντέρνο Κίνημα όσον αφορά την αντιμετώπιση του κτιρίου ως ελεύθερο
αντικείμενο στο χώρο. O Venturi και ο Collin Rowe
προσδίδουν στο poché
αστική σημασία καθώς χρησιμοποιείται ως εργαλείο ανάλυσης και κατανόησης των
χωρικών ποιοτήτων των πόλεων. Σε κλίμακα κτηρίου, το poché, κατά τον Venturi, είναι ο ενδιάμεσος χώρος που
δημιουργείται λόγω της αντίφασης και της πολυπλοκότητας της αρχιτεκτονικής,
είναι δηλαδή το διάστημα που παρεμβάλλεται μεταξύ χωρικών και πολιτισμικών
διαβαθμίσεων.
Πέρα από τον Venturi και τον Rowe, άλλο ένα ρεύμα που ασκεί
κριτική στην α-τεκτονική προσέγγιση του Μοντέρνου Κινήματος είναι ο Κριτικός Τοπικισμός που εξετάζεται στην
τέταρτη ενότητα. Στο εν λόγω κίνημα, και πιο ειδικά, στο έργο των Siza, Tadao Ando
και Barragán τονίζεται η σημασία του poché ως αρθρωτική τεκτονική
δομή που συμβάλλει στην ενίσχυση των
χαμένων συνδέσεων με τον τόπο. Με έμφαση στην εσωτερική, ιεραρχημένη όμως, πολυπλοκότητα
των κτηρίων, ο τοίχος μετατρέπεται σε αρθωτικό κατώφλι το οποίο παραλαμβάνει βίωμα
και οργανώνει την αντιληπτική και αστική εμπειρία.
Η πέμπτη ενότητα, αφορά στην απάντηση της αρχιτεκτονικής στην
σύγχρονη εποχή. Ο τοίχος γίνεται αντιληπτός ως το μόνιμα ενδιάμεσο
διάστημα όπου εξελίσσονται ταυτόχρονα
πολλαπλά συμβάντα. H ακαμψία του ορίου αποσταθεροποιείται, δημιουργώντας ρευστά
εσωτερικά με αλληλεπικαλυπτόμενους χώρους που αναπτύσσονται με όρους σχέσεων και
διασυνδέσεων. Η πυκνότητα εμφανίζεται εννοιολογικά στα τοπολογικά όρια στο έργο
των Sanaa
και τις διαδοχικές επιδερμίδες των Herzog de Meuron. Επιπλέον, αναλύονται παραδείγματα
που κατανοούν τον τοίχο ως ένα κατοικημένο όριο μέσω μιας πιο σύγχρονης απόδοσης της
διαδικασίας εκσκαφής. Τα παραδείγματα κατοίκησης της μάζας αντλούνται από το έργο
των Aires Mateus. Οι αρχιτέκτονες
δημιουργούν στερεοτομικές μορφές, όπου η μάζα εκσκάπτεται για να προκύψουν οι
εσωτερικοί χώροι. Ο κατοικημένος τοίχος διευρύνεται, διαδραματίζοντας κύριο
ρόλο στη σχεδίαση του εσωτερικού.
λέξεις κλειδιά:
Poché,
κατοικημένη πυκνότητα, τοίχος, όριο
