Ερευνητική εργασία: PERFORMANCES ή μια καταγραφή καλλιτεχνικών δράσεων αμφισβήτησης και
επαναπροσδιορισμού του δημόσιου χώρου
Φοιτήτριες: Σταυρούλα Κοπελιά, Βασιλική Μαναρίδου
Επιβλέπουσα: Ίρις Λυκουριώτη
Σχολή: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2021
Περίληψη
Ζούμε σε ένα καθεστώς που
καθορίζεται από τις ανάγκες μιας καταναλωτικής κοινωνίας και οι απόρροιες της
συνθήκης αυτής εγγράφονται στο πεδίο του περιβάλλοντος χώρου αλλά και της
καθημερινής ζωής. Oι
τακτικές του εμπορίου, οι κοινωνικές διακρίσεις και η επιτήρηση στοχεύουν στην
κατεύθυνση και τον έλεγχο των μαζών. Ο δημόσιος χώρος, που στην ιδανική του
μορφή αντικατοπτρίζει τις αρχές τις ελευθερίας, της δημιουργικότητας, της
ελεύθερης κοινωνικής συναναστροφής και της ανάπτυξης ενός γόνιμου πολιτικού
λόγου, κατευθύνεται προς μια καταστολή κάθε δράσης που εναντιώνεται στο
επιβεβλημένο καταναλωτικό πρότυπο. Χάνει έτσι την πραγματική ταυτότητα του ως
δημόσιος και μετατρέπεται σε έναν ομοιογενές χώρο με προκαθορισμένες
λειτουργίες. Τα υποκείμενα μέσα σε αυτό το άγονο τοπίο, καταλήγουν να
διαμορφώνονται σε άβουλους και πειθήνιους καταναλωτές, καθώς στη σύγχρονη
καθημερινή ζωή δεν προσφέρεται η δυνατότητα να διανθίσει η δημιουργικότητα, ο
αυθορμητισμός, το παιχνίδι. Έτσι, αναδύεται η αναγκαιότητα επαναπροσδιορισμού του
δημοσίου χώρου και της δημόσιας ζωής, ώστε να ανακτηθεί η βέλτιστη μορφή τους.
Η τέχνη, αποτελώντας κομμάτι της ζωής, χρήζει επαναπροσδιορισμού. Μετά τον
Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, εμφανίζονται στον δυτικό κόσμο καλλιτεχνικά κινήματα ως
αντίδραση στο κοινωνικό και καλλιτεχνικό κατεστημένο, όπως αυτά των ντανταϊστών
και των σουρεαλιστών και των καταστασιακών. Η τέχνη βγαίνει από το εμπορικό
και αποστειρωμένο πλαίσιο των γκαλερί και των μουσείων, και αναζητά νέες
μορφές, όχι πλέον αναπαράστασης, αλλά μορφές καθημερινής ζωής. Γίνεται μία
αντι-τέχνη, που απομακρύνεται από την παραγωγή αντικειμένων και στρέφεται σε
καλλιτεχνικές πρακτικές στον ανοιχτό χώρο της πόλης, με το εργαλείο της
περιπλάνησης ως επέμβαση σε αυτόν.
Τα κινήματα αυτά, αποτελούν
πρόδρομο για την εξέλιξη των καλλιτεχνικών πρακτικών μετά το μέσο του εικοστού
αιώνα, όπου εμφανίζεται η πιο ριζοσπαστική μορφή τους, η επιτελεστική δράση (performance). Η δράση εδώ είναι μία άμεση, σωματική πρακτική
σε πραγματικό χώρο και χρόνο, που επικεντρώνεται στη συμμετοχικότητα, στην
αναίρεση των ορίων μεταξύ θεατών και καλλιτεχνών και στην άμεση σύνδεση με την
καθημερινή ζωή. Μέσα στο αχανές αστικό τοπίο, λοιπόν, η performance γίνεται το εργαλείο διαμόρφωσης μικρο-χώρων
ελευθερίας, όπου οι πολίτες μπορούν να επανοικειοποιηθούν τον δημόσιο χώρο, να
συναντήσουν το παιγνιώδες, να εκφραστούν, να αναπτύξουν τον διάλογο για να
επικοινωνήσουν τους προβληματισμούς και τις ιδέες τους. Είναι μία μορφή τέχνης,
που καθόλου δε μοιάζει με τη συμβατική έννοια της τέχνης, παρά με μία
ριζοσπαστική κίνηση που σκοπό έχει να διαμορφώσει ενεργά υποκείμενα ώστε να
αμφισβητήσουν τη διαμορφωμένη κανονικότητα της ζωής και τελικά να διεκδικήσουν
τον επαναπροσδιορισμό της.
____________________________________________________________________________________________________
Students: Stavroula Kopelia, Vassiliki Manaridou
Supervisor: Iris Lykourioti
University: University of Thessaly, 2021
Abstract
We
live in a world determined by the needs of a consumer society and the
consequences of this condition are reflected in everyday life and in our
surroundings. Commercial tactics, social control and discrimination are used to
direct and control the masses. Public spaces which ideally should reflect the
principles of freedom, creativity, free social interaction and the development
of fruitful political discourse, are instead directed towards suppression of
actions that go against consumerism. Thus public spaces lose their true
identity as public and turn into homogeneous spaces with predetermined
functions. In this barren landscape, people end up becoming helpless and docile
consumers. Since in modern everyday life people have no opportunity to develop
their creativity, spontaneity and play. Thus, we need to redefine public spaces
and public life so that they achieve their optimal form.
Art,
being a part of life, also needs to be redifined.After the First World War,
artistic movements such as those of the situationists, dadaists and surrealists,
began to appear in the western world as a reaction to the social and artistic
establishment. Art escapes the sterile and commercial context of galleries and
museums, seeking a new form, being actual aspects of everyday life and no
longer just a representation of it. In this way it becomes anti-art, moving
away from the production of objects and turning to artistic practices in the
city’s open public spaces; where even the act of wandering becomes a form of
space invension.
These
movements are a precursor to the evolution of artistic practices after the
middle of the twentieth century, where their most radical form appears, the
performance. The action here is a direct, physical practice in real time and
space, focusing on participation, breaking down boundaries between spectators
and artists, and connecting directly with everyday life. In the vast urban
landscape the performance becomes the tool for shaping micro-spaces of freedom,
where citizens can re-appropriate public space, become playful, express themselves,
develop dialogue in order to communicate their ideas and concerns. Performance
is a form of art that bears no resemblance to the conventional notion of art
but is a radical movement that aims to shape active subjects that challenge the
imposed constructed normality of life which ultimately aims to redefine life.
