Ε105.22 | Ξεπερνώντας το φράγμα της όρασης

Τίτλος: «Ξεπερνώντας το φράγμα της όρασης : προσεγγίζοντας την αρχιτεκτονική πέρα από τον οφθαλμοκεντρισμό και μέσω της φαινομενολογίας»

Φοιτήτρια: Αλεξία Αναστασιάδη

Επιβλέπων: Δημήτριος Γουρδούκης

Σχολή: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2022

Λέξεις κλειδιά:

Οφθαλμοκεντρισμός - Φαινομενολογία - Αντίληψη - Χωρικότητα -Προβλήματα όρασης

Η παρούσα ερευνητική εργασία, έχει ως σκοπό να διερευνήσει την θέση της όρασης στην κοινωνία όπως συντέθηκε στο παρελθόν και να εξετάσει την διακύμανση της θέση αυτής μέχρι σήμερα. Αξιοποιώντας τις διάφορες φιλοσοφικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν στο παρελθόν, διερευνάται η έννοια του οφθαλμοκεντρισμού και η σημασία της όρασης και των υπολοίπων αισθητηριακών ερεθισμάτων για την αντίληψη. Αφού μελετηθεί ο τρόπος με τον οποίο ο οφθαλμοκεντρισμός εδραιώθηκε με το πέρασμα του χρόνου, η εργασία εμβαθύνει στις φιλοσοφικές διατυπώσεις που αποτέλεσαν το έναυσμα για την αμφισβήτηση του, με κυριότερη την φαινομενολογία, η οποία επιχείρησε ενεργά να αποκαθηλώσει την όραση από το βάθρο της πρωτεύουσας αίσθησης και εισήγαγε την έννοια της βιωμένης εμπειρίας. Στην συνέχεια, μελετάται η αρχιτεκτονική από τη φαινομενολογική σκοπιά και ερευνώνται οι έννοιες που δύνανται να ενισχύουν την εμπειρική φύση της αρχιτεκτονικής θεωρίας, μέσα από τις διατυπώσεις του Pallasma, του Zumthor και του Tanizaki.

Προκειμένου να κατανοηθούν οι μηχανισμοί σύστασης μιας χωρικής εικόνας πέρα από τον οφθαλμοκεντρισμό, διερευνάται η αντίληψη, τα αισθητηριακά ερεθίσματα και η παραγωγή αρχιτεκτονικού νοήματος και χωρικής εικόνας, υπό το πρίσμα της τυφλότητας και της οπτικής αγνωσίας. Από αυτές τις προσεγγίσεις κατασκευάζεται ένα μη-οφθαλμοκεντρικό πρίσμα κατανόησης του αρχιτεκτονικού χώρου. Μέσα από τα ερευνητικά δεδομένα προγενέστερων ερευνών και ερωτηματολογίων που συντέθηκαν για τους σκοπούς τις εργασίας, αντλούνται έννοιες που συνάδουν με εκείνες των φαινομενολόγων αρχιτεκτόνων και του Ιάπωνα συγγραφέα. Στόχος της εργασίας, είναι η διατύπωση μιας νέας σειράς εννοιών σχετικά με την αντίληψη και την παραγωγή πολυαισθητηριακών αρχιτεκτονικών ποιοτήτων, όπως προκύπτει από τον παραλληλισμό των θεωριών που προαναφέρθηκαν και των εννοιών που πηγάζουν από το μη-οφθαλμοκεντρικό πρίσμα που συντάχθηκε. Απώτερος σκοπός αυτού του εγχειρήματος, να προσεγγιστεί η φαινομενολογική συμπεριληπτική αρχιτεκτονική διάνοια και πρόθεση η οποία εμπεριέχει στον πυρήνα της, την αναζήτηση της ουσίας της αρχιτεκτονικής πέρα από το φράγμα της όρασης.

*Η παρούσα ερευνητική εργασία είναι το πρώτο κείμενο που υπάρχει διαθέσιμο σε braille στην βιβλιοθήκη του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ, σε μια προσπάθεια συμπερίληψης και προώθησης της αρχιτεκτονικής θεωρίας πέρα από το φράγμα της όρασης.

__________________________________________________________________________

The aim of this research thesis is to investigate the position of vision in society, as it has been composed in the past, and examine the variation of this position up to date. The concept of ocularcentrism is being analysed, utilising several philosophical theories. In addition, the research is examining the importance of vision and other sensory stimuli for perception. After studying the way in which ocularcentrism was established over time, the research investigates the philosophical theories that initiated its dispute. In particular, Phenomenology, which attempted to decipher vision from the pedestal of being perceived as the primary sense and introduced the notion of lived experience. Architecture is being studied from a phenomenological point of view and primarily, through the writings of Pallasmaa, Zumthor and Tanizaki that seem to strengthen its empirical side.

In order to understand how the composition of a spatial image is being formed beyond ocularcentrism, perception, sensory stimuli and architectural meaning, are being explored through the lens of blindness and visual agnosia. By utilising these approaches, a non-ophthalmic prism is being created and used in order to grasp a better understanding about architectural space. Notions and concepts are being derived from the existing research and through a series of questionnaires, that were composed specifically for the purpose of this research thesis. One can argue that these notions are somehow connected to the theories of phenomenological architects and Japanese writer Tanizaki. The aim, is to formulate a new series of notions related to perception and multi-sensorial architectural design by utilising the information that occurred from the previously investigated, non-ophthalmic prism. It is an attempt to approach a phenomenological, inclusive architectural intellect while in search of architectural essence, beyond the barrier of vision.