Ερευνητική εργασία: «Το ατομικό καταφύγιο της κατοικίας: Η
εξέλιξη του υπνοδωματίου στην αθηναϊκή κατοικία της νεότερης και σύγχρονης
εποχής»
«The private shelter of the
house: the development of the bedroom design in Athenian residencies of the modern
era»
Φοιτήτρια: Φωτεινή Γκούμα
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Αμαλία Κωτσάκη
Σχολή: Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης | Οκτώβριος 2019
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η
διερεύνηση της εξέλιξης του υπνοδωματίου σε κατοικίες της ελληνικής
πρωτεύουσας, από το 1834 μέχρι σήμερα, σε σχέση με την κοινωνική διαστρωμάτωση
και τις πολιτικοοικονομικές εξελίξεις. Αντικείμενο της έρευνας αποτελεί ο χώρος
του υπνοδωματίου στα διάφορα είδη κατοικίας όπως αστικά μέγαρα, μονοκατοικίες,
πολυκατοικίες, εργατικές και προσφυγικές κατοικίες, που εμφανίζονται στην
περιοχή της Αθήνας, κατά τη χρονική περίοδο που αναφέρθηκε, όπως παρουσιάζονται
μέσα από σχέδια, φωτογραφίες, έργα ζωγραφικής, ταινίες του ελληνικού
κινηματογράφου και λογοτεχνικά κείμενα.
Ως χώρος εξέχουσας σημασίας για το
ανθρώπινο κατοικείν, αφού ταυτίζεται με τη λειτουργία του ύπνου και εμπεριέχει
έννοιες όπως η ιδιωτικότητα και η οικειότητα, ο χώρος του ύπνου μελετάται ως
προς τις λειτουργίες που φιλοξενεί, τον εσωτερικό του διάκοσμο και εξοπλισμό,
τη σχέση του με τους υπόλοιπους χώρους της κατοικίας και το ρόλο του για τον
εκάστοτε χρήστη. Διερευνάται ποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά παραμένουν
σταθερά και ποια αλλάζουν κατά την εξεταζόμενη περίοδο, καθώς και πώς αυτά
επηρεάζονται από διαφοροποιήσεις φύλου, ηλικίας και κοινωνικής τάξης.
ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Έναυσμα για την μελέτη του υπνοδωματίου
αποτέλεσε η έννοια της ιδιωτικότητας, ως ανθρώπινη ανάγκη και δικαίωμα, καθώς
και η επιθυμία του ανθρώπου να κατέχει χώρους «καταφύγια». Η κατοικία είναι ο
χώρος που δημιούργησε ο άνθρωπος για να καλύψει αυτές τις ανάγκες. Αν
εμβαθύνουμε όμως στο εσωτερικό της, θα συναντήσουμε το υπνοδωμάτιο, που
λειτουργεί ως ένα ατομικό καταφύγιο και επιπλέον συνδέεται με τη γέννηση και το
θάνατο, τη μνήμη και τον έρωτα και με μία από τις βασικότερες βιολογικές
ανάγκες του ανθρώπου, τον ύπνο. Έχει αποδειχθεί ότι η ποσότητα και η ποιότητα
του είναι καθοριστικές για την υγεία του ανθρώπου. Επιπλέον συνδέεται και το
όνειρο, που λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκειά του και λειτουργεί ως μέσο
πνευματικής και συναισθηματικής αποφόρτισης. Για τους παραπάνω λόγους το
υπνοδωμάτιο αποτελεί χώρο ζωτικής σημασίας για το ανθρώπινο κατοικείν και
βασικό «στοιχείο» ενδιαφέροντος της παρούσας μελέτης.
Με τον όρο υπνοδωμάτιο ή κρεβατοκάμαρα
νοείται το δωμάτιο μέσα στην κατοικία που προορίζεται για τον ύπνο. Πέραν του
ύπνου όμως, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε χρήστη φιλοξενεί και
άλλες δραστηριότητες, όπως το παιχνίδι και τη μελέτη, την ερωτική ζωή, τον
καλλωπισμό και την ανάρρωση. Ως πρώτη «ιδιοκτησία», το υπνοδωμάτιο
αντικατοπτρίζει την προσωπικότητα του «κατοίκου» του και λειτουργεί ως υλική
έκφραση της ταυτότητας του, προσαρμοσμένο στις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις
προτιμήσεις του. Για κάθε ηλικία ξεχωριστά αποτελεί ένα χώρο ζωτικό και έντονα
μνημονικό. Αποτελεί τον «μικρόκοσμο» του παιδιού, το πρώτο του σπίτι που το
συντροφεύει στις διάφορες φάσεις προς την ενηλικίωση. Φυλάει τις αναμνήσεις του
ζευγαριού και στεγάζει την προσωπική του ζωή, την τρυφερότητα, την οικειότητα και
την σεξουαλικότητα του.
Τέλος, φιλοξενεί πολλούς ανθρώπους στις
τελευταίες τους στιγμές, αφού είναι το «σπίτι» των ηλικιωμένων και των ασθενών,
είναι ένα κρησφύγετο για στιγμές αδυναμίας και κινδύνου, κατά τη γέννηση ή το
θάνατο. Είναι ένας χώρος έκφρασης, ανάπτυξης και ασφάλειας. Σε αυτόν
αναπτύσσονται και εκδηλώνονται συναισθηματικοί δεσμοί και είναι το μέρος που ο
άνθρωπος ανατρέχει όταν θέλει να αποτραβηχτεί, να απομονωθεί, να «κουρνιάσει»
και να φυλάξει τα μυστικά του, να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς να ενοχλήσει ή να
ενοχληθεί.
