Ερευνητική Eργασία: Το Δι Υποκειμενικό Βλέμμα
ενός αστού
Φοιτήτρια: Έλλη Πρωτοπαπαδάκη
Επιβλέπων Καθηγητής: Παύλος Λέφας
Σχολή: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου
Πατρών | Ιούνιος 2019
Κατά την ενασχόλησή μου με τις θεωρίες του
βλέμματος, έκρινα σκόπιμο, να παραθέσω κάποια παραδείγματα που προέρχονται από
προσωπικές μου παρατηρήσεις, κατά τη διάρκεια ορισμένων ταξιδιών μου. Μέρη,
αλλά και γεγονότα, μου έδωσαν το έναυσμα να διαμορφώσω την προσωπική μου κρίση,
την οποία εναποθέτω στην ερευνητική μου εργασία.
Ο χωροχρόνος μέσα στον οποίο κινούμαι είναι το Παρίσι στο δεύτερο μισό του 19ου
αιώνα. Τότε έγινε η μεγάλη μετατροπή της πόλης του Παρισιού σε μεγαλούπολη, επί
βαρώνου Ωσμάν, με τη διάνοιξη των μεγάλων βουλεβάρτων. Το βλέμμα του περιηγητή
δεν μπορεί να προσπεράσει άκριτα τους μεγάλους πεζόδρομους, τα υψηλά συμπαγή κτήρια,
τις βιτρίνες, τις καφετέριες, τους πύργους διαφημίσεων, τις φωτεινές πινακίδες,
την προσεγμένη ενδυμασία των Παριζιάνων.
Το ερώτημα που με απασχόλησε είναι το βλέμμα ενός τυχαίου κατοίκου μιας πόλης.
Θα λέγαμε ότι ο τυχαίος αυτός κάτοικος βλέπει την πόλη με ένα δικό του τρόπο
και αντιδρά από καθαρά ατομική βούληση. Αλλά έως ποιο σημείο συμβαίνει αυτό;
Γεννά η μεγαλούπολη κάποια ταυτότητα που αντιγράφεται; Υπερισχύει η οπτική
απόλαυση έναντι της ασφάλειας στο δρόμο; Καθοδηγεί η αρχιτεκτονική το βλέμμα
στις οπτικές γωνίες του κοινού γούστου;
Άραγε πόσο υποκειμενικός είναι ο τρόπος που κοιτάμε και από ποιον ή τι
καθορίζεται;
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η αίσθηση της όρασης αποτελεί προσωπική λειτουργία, εντούτοις σε μία
μεγαλούπολη, ορισμένες φορές αυτή η ικανότητα ετεροκατευθύνεται. Παρ’ ό,τι η
αρχιτεκτονική συμβάλλει στην παραγωγή ιδεολογίας στο δημόσιο χώρο, το
βλέμμα ενός περιπατητή στην πυκνοκατοικημένη πόλη αποσπάται από διάφορους
παράγοντες. Ορισμένους τους παράγει η ίδια η πόλη και καλεί τους κατοίκους της
να αντιγράψουν στείρα την οπτική απόλαυση από εικόνες και απεικονίσιμα
γνωρίσματα. Έτσι, γεννάται ένας κάτοικος-κλώνος, που διαχέει το βλέμμα του προς
διάφορες κατευθύνσεις, αψηφώντας για τις προσωπικές είτε συλλογικές προσδοκίες.
Σημαντική αναφορά αποτελεί η γαλλική πρωτεύουσα, τον 19ο αιώνα, η οποία
μετατρέπεται από πόλη σε μεγαλούπολη. Παρεμβάσεις υπό τον Ωσμάν προκαλούν
αλλαγές στη φαινομενικά σταθερή εικόνα του Παρισιού. Συγκεκριμένα, απομακρύνονται
τα παλιά στοιχεία και εισάγονται νέα, αναμορφώνεται η αστική εικόνα και
επηρεάζεται το χωρικό πλαίσιο όπου εκτυλίσσονται οι καθημερινές δραστηριότητες,
με σκοπό να επανακαθορίζεται η συλλογική μνήμη που πηγάζει από τον αστικό χώρο.
Μία σαφής και ταυτοχρόνως ενδιαφέρουσα εικόνα αυτής της μεταρρύθμισης,
προκύπτει μέσω της ρεαλιστικής απεικόνισης πινάκων των ιμπρεσιονιστών ζωγράφων
της εποχής. Περιγράφουν χαρακτηριστικά, το νέο χαρακτήρα της μεγαλούπολης. Οι
διανοίξεις των βουλεβάρτων τον 19ο αιώνα, αποτελούν κομβική περίοδο για την
πόλη, καθώς και το σύγχρονο κόσμο, αφού προκύπτει μία έντονη διάχυση του
βλέμματος στα νέα δεδομένα, το οποίο στο παρελθόν, ίσως, χειραγωγούσε μονάχα η
αρχιτεκτονική.
Ο χώρος είναι ένας τόπος που χρησιμοποιείται, είπε η Πολυχρονιάδη, στη «Μνήμη
της καθημερινής εμπειρίας της πόλης», ωστόσο μήπως ο ίδιος ο χώρος
προδιαμορφώνει και το βλέμμα του θεατή του;
__________________________________________________________________________________
The sense of vision is a personal function, however, in a big city, sometimes
this ability is heterogeneous. Although architecture contributes to the
production of ideology in the public space, the look of a walker in the densely
populated city is diverted by a number of factors. Some of them produce the
city itself and invite its inhabitants to stealthily copy the visual enjoyment
of images and depictable traits. Thus, a resident-clone is born, which diffuses
its gaze towards various directions, defying for personal or collective
aspirations.
An important reference is the French capital, in the 19th century, which is
transformed from a city to a big city. Interventions by baron Haussmann cause
changes in the seemingly steady image of Paris. In particular, the old elements
are removed and new ones are introduced, the bourgeois image is reformed and
the spatial context in which everyday activities unfold in order to redefine
the collective memory that stems from the urban space is affected. A clear and,
at the same time, interesting picture of this reform, arises through the
realistic depiction of the paintings of the impressionist painters of the time.
They describe the new character of the big city. The opening of the boulevards
in the 19th century is a crucial period for the city as well as for the modern
world, with an intense diffusion of gaze to the new data, which in the past,
perhaps, only manipulated the architecture.
Space is a place that is used, as Polychroniadi said, in «Memory of the daily
experience of the city», but does the space itself preconfigured the look of
his spectator?
